ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถึง สิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและสามารถนำมาเป็นปัจจัยเอื้อประโยชน์ในการดำรงชีวิต รวมถึงการผลิตสินค้าและบริการต่างๆ เพื่อสนองความต้องการของมนุษย์
สิ่งแวดล้อม หมายถึง สิ่งต่างๆ ที่อยู่รอบตัวเรา ทั้งสิ่งมีชีวิต และสิ่งไม่มีชีวิต สามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่า และไม่สามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่า รวมทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์เป็นผู้สร้างขึ้น หรืออาจกล่าวได้ว่าสิ่งแวดล้อมประกอบด้วยทรัพยากรธรรมชาติและทรัพยากรที่มนุษย์สร้างขึ้นในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง เพื่อสนองความต้องการของมนุษย์นั่นเอง
- สิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ได้แก่ แสงสว่าง อากาศ น้ำ ดิน หิน แร่ธาตุ และสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่บนโลกทั้งพืช และสัตว์ ฯลฯ
- สิ่งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น ได้แก่ มรดกทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของมนุษย์ในยุคสมัยต่างๆ สาธารณูปการต่างๆ ที่ปรากฏในปัจจุบัน รวมถึงระบบของสถาบันต่างๆ ของสังคมมนุษย์ที่ดำเนินชีวิตอยู่
ทรัพยากรธรรมชาติ สามารถบ่งออกเป็น 3 ชนิด ได้แก่
- ทรัพยากรหมุนเวียน เป็นทรัพยากรที่มีใช้อย่างไม่หมดสิ้น มีกระบวนการกำเนิด และการเปลี่ยนแปลงที่หมุนเวียนวัฏจักร ได้แก่ พลังงานแสงอาทิตย์ อากาศ น้ำ ลม
- ทรัพยากรที่ใช้แล้วหมดสิ้นไป เป็นทรัพยากรที่กำหนดขึ้นมาโดยใช้ระยะเวลาที่ยาวนาน ประกอบกับต้องมีปัจจัยที่มีความเหมาะสม ทำให้โอกาสที่จะเกิดขึ้นทดแทนใหม่เป็นไปได้ยาก ทรัพยากรประเภทนี้ ได้แก่ แร่ธาตุ ถ่าน หิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติ
- ทรัพยากรที่ฟื้นคืนสภาพได้ เป็นทรัพยากรที่มีโอกาสฟื้นตัวกลับสู่สภาพเดิมได้ ได้แก่ป่าไม้ สัตว์ป่า ดิน และน้ำ
จากความหมายของคำสองคำ จะเห็นได้ว่า ทรัพยากรธรรมชาติทุกประเภทเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งแวดล้อม แต่สิ่งแวดล้อมทุกชนิดอาจจะไม่ใช่ทรัพยากรธรรมชาติก็ได้ ซึ่งอาจกล่าวสรุปได้ว่า สิ่งแวดล้อมใดๆ ที่สามารถจำแนกเป็นทรัพยากรธรรมชาติได้ จะมีปัจจัยที่เกี่ยวข้องหลายประการ ดังนี้
- เกิดจากความต้องการของมนุษย์ที่จะนำสิ่งแวดล้อมมาใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง
- การเปลี่ยนแปลงตามกาลเวลา ถ้ายังไม่นำมาใช้ก็เป็นสิ่งแวดล้อม แต่ถ้านำมาใช้ประโยชน์ได้ก็จะกลายเป็นทรัพยากรธรรมชาติในช่วงเวลานั้นๆ
- สภาพภูมิศาสตร์และความห่างไกลของสิ่งแวดล้อม ถ้าอยู่ไกลเกินไปคนอาจไม่นำมาใช้ ก็จะไม่สามารถจำแนกเป็นทรัพยากรธรรมชาติได้
นอกจากนี้ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจะอยู่รวมกันเป็นกลุ่มคละกันไป โดยอยู่ร่วมกันอย่างมีโครงสร้าง เป็นระบบมีกฎเกณฑ์ หรือข้อบังคับที่ควบคุมกันเองตามธรรมชาติรวมทั้งที่มนุษย์กำหนดขึ้น การอยู่เป็นกลุ่มของสรรพสิ่งเหล่านี้ จะแสดงพฤติกรรมร่วมกันภายในขอบเขตและแสดงเอกลักษณ์ของกลุ่มออกมาอย่างชัดเจน กลุ่มของสรรพสิ่งเหล่านี้อาจเรียกว่า ระบบนิเวศ หรือระบบสิ่งแวดล้อมก็ได้
การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หมายถึงการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมอย่างฉลาด โดยใช้ให้น้อย และเกิดประโยชน์สูงสุด โดยคำนึงถึงระยะเวลาในการใช้ให้ยาวนาน และก่อให้เกิดผลเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด รวมทั้งต้องมีการกระจายการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างทั่วถึง อย่างไรก็ตามในปัจจุบันทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมีความเสื่อมโทรมมากขึ้น ดังนั้นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจึงมีความหมายรวมไปถึงการพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดล้อมด้วย การอนุรักษ์ฯนั้น สามารถกระทำได้หลายวิธีทั้งทางตรงและทางอ้อม